جامع‌ترین نرم‌افزار حدیث‌پژوهی هوشمند رونمایی شد
مراسم رونمایی از جامع‌ترین نرم‌افزار حدیث‌پژوهی هوشمند با حضور آیت‌الله اعرافی؛ مدیر حوزه‌های علمیه و جمعی از شخصیت‌های حوزوی، برخی از اعضای شورای عالی حوزه و جامعه مدرسین حوزه در قم برگزار شد.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و السلمین محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز نور، 17شهریورماه در مراسم رونمایی از «جامع‌ترین نرم‌افزار حدیث‌پژوهی روشمند» که در مرکز کامپیوتری علوم اسلامی(نور) در قم برگزار شد، گفت؛ این نرم‌افزار محصول 36 سال تلاش چند محقق فاضل بر روی نسخه‌های قبلی این نرم‌افزار است و اعراب‌گذاری کل این احادیث از جمله کارهای صورت گرفته است.
بهرامی بیان کرد: اگر از زاویه علوم اسلامی دیجیتال به حدیث‌پژوهی بنگریم؛ سه لایه دارد؛ لایه اول؛ دیجیتال‌سازی منابع حدیثی است که به بلوغ خوبی رسیده است و تقریبا منبع حدیثی شیعه نداریم که در جامع‌الاحادیث وجود نداشته باشد؛ این کار با کتب اربعه و ... شروع شد؛ سپس بحار و مصادر آن و حدود هزار منبع حدیثی، ترجمه و شروح آن انجام شده است.
مدیر مرکز نور گفت: لایه دوم، کارهای معنایی و برچسب‌گذاری است که در این بخش هم بلوغ نسبی داریم؛ در این کار هر حدیث یک هویت پیدا کرده و رابطه آن با ترجمه، شرح و نسخ حدیثی دیگر بیان شده است؛ مانند معجم موضوعی جامع الاحادیث و بحار و ... که به سایت و موبایل هم افزوده خواهد شد. البته این ظرفیت‌ها به خوبی برای محققان و استادان تشریح نشده است و از آن اطلاع ندارند.
بهرامی افزود: «کافی» دقیق‌ترین و صحیح‌ترین کتاب حدیثی شیعه است؛ امروزه می‌توان احادیث مشترک کافی و تهذیب را بررسی و دقت هر روایت را هم بیان کنیم. نرم‌افزار دیگری که در حوزه حدیث تولید شده است، جامع احادیث شیعه و اهل سنت است که تا قرن 5 احادیث را گردآوری کرده است و می‌توان مقارنه بین احادیث شیعه و اهل سنت انجام دهیم.
بهرامی بیان کرد: برنامه‌ای با آستان قدس در مورد روایات امام رضا(ع) در حال انجام است؛ برخی بزرگان عمر خود را صرف مسند امام کرده‌اند اما هیچ‌کدام با خروجی جامع‌الاحادیث و فهرست احادیث مرتبط با امام رضا(ع) قابل مقایسه نیست.
وی اضافه کرد: نسل بعدی علوم اسلامی دیجیتال با آمدن هوش مصنوعی شکل گرفته است، هوش مصنوعی که تحلیل دارد و براساس معنا پاسخ می‌دهد؛ البته هوش مصنوعی خطا دارد و راه حل آن، مجموعه‌هایی مانند گفت‌وگو با حدیث است که به دنبال این نوع فعالیت‌ها هستیم و محصولی که تاکنون رونمایی شده است؛ یکی گفت‌وگو با احادیث و دیگری 170هزار مقاله حدیثی به زبان فارسی توسط هوش مصنوعی است. همچنین ترجمه مقالات علوم انسانی و اسلامی نورمگز به زبان عربی و انگلیسی، از دیگر فعالیت‌های صورت گرفته می‌باشد. به زودی نرم‌افزارهای محوری، مانند؛ حدیث، قرآن و لغت و ... از طریق پیشخوان در اختیار طلاب حوزه قرار خواهد گرفت.
بهرامی در پایان گفت: 17مهرماه همایش علوم انسانی و اسلامی دیجیتال برگزار خواهد شد.
پیوند علوم اسلامی با فناوری دیجیتال
همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین حجت باشتنی، مدیر نرم‌افزار، با بیان اینکه شیعه همیشه در مسیر حدیث و حفظ آن تلاش وافری کرده است و این روند تاکنون تداوم داشته و دارد، گفت: در مسیر حدیث‌پژوهی، حدیث شیعه از امکانات هر دوره بهره برده است و مرکز نور هم در راستای این رسالت، علوم اسلامی را با فناوری دیجیتال پیوند زده است.
وی افزود: مرکز نور از ابتدای تأسیس در اوایل دهه 70 محصولاتی در عرصه حدیث عرضه کرده است که نسخه‌های نرم‌افزار جامع الاحادیث بوده که آخرین نسخه آن ( نسخه سوم)، 70 منبع حدیثی را در خود جای داده است.
باشتنی، با اشاره به نسخه چهارم این نرم‌افزار که با هدف ارتقاء محتوایی و فنی صورت گرفته است، افزود: بهینه‌سازی، قابلیت پژوهشی، گسترش منابع، بهبود دقت در اطلاعات حدیثی از جمله اهداف این برنامه بوده است. همچنین کتابخانه این نرم‌افزار شامل 742 عنوان کتاب و رساله در قالب هزار و 655 جلد که نسبت به نسخه سوم، 300 عنوان کتاب بیشتر است و 150 عنوان کتاب متون حدیثی تحقیق شده است، مانند طب‌الصادقین و احادیث سیدالعرب.
مدیر نرم‌افزار جامع احادیث 4، اضافه کرد: منابع حدیثی شیعه، اعم از اسماعیلیه، زیدیه و امامیه از قرن یک تا چهاردهم و مصادر بحارالانوار، کتب شرح و ترجمه هم، دامنه محتوایی این نرم‌افزار را تشکیل می‌دهند. کتب رجال ثمانیه و غریب الحدیث، کتب تألیف شده توسط محدثین شیعه با محتوای اهل سنت و برخی منابع حدیثی نیز در این نرم‌افزار موجود است.
جایگذاری 430 هزار حدیث در نرم‌افزار
مدیر این پروژه نرم‌افزاری با اشاره به امکانات این نرم‌افزار، اظهار کرد: 430 هزار حدیث در این مجموعه از 245 عنوان کتاب حدیثی، دارای پرونده است و ارائه آن به صورت حدیث‌محور و مستقل از ساختار کتاب است. با این تعداد حدیث می‌توان انواع فرایندها را در ارتباط با احادیث پیاده کرد.
باشتنی اضافه کرد: گروه‌بندی و تخریج احادیث هم‌متن، بازیابی مفهومی احادیث با استفاده از سرویس جستجوی معنایی، امکان محدودسازی احادیث، ارائه آماری احادیث به صورت نموداری و مقایسه بین متن دو حدیث، گروه‌بندی و تخریج خودکار احادیث با متن یکسان، مشابهت لفظی بیش از 80 درصد و فعال‌سازی از طریق کلید گروه‌بندی، از دیگر ویژگی‌های این نرم‌افزار است. همچنین غنی‌سازی اطلاعات، تکرارگیری محتوایی، ارائه نسخه‌های مختلف یک متن حدیثی و بسترسازی مناسب جهت متحدیابی و منبع‌یابی احادیث از دیگر قابلیت‌های این مجموعه است.
استفاده از هوش مصنوعی در نرم‌افزار جامع حدیث‌پژوهی
باشتنی، با اشاره به جست‌و‌جوی معنایی حدیث با استفاده از هوش مصنوعی، تصریح کرد: بازیابی مفهومی و موضوعی و اجرای برخط، از جمله ویژگی‌های این جست‌و‌جو است. همچنین در فهرست می‌توان احادیث را براساس قرن مؤلف و سخن معصومان، پیامبران، مذهب مؤلف و درباره معصوم و ... تقسیم‌بندی کرد.
وی با اشاره به پرونده حدیث، افزود: برای 430هزار حدیث، پرونده تشکیل شده است که مجموعه ساختارمند از اطلاعات مرتبط با حدیث است و شامل اطلاعات شناسنامه‌ای حدیث، منبع حدیث، گوینده حدیث و اطلاعات محتوایی، مانند شرح و ترجمه، اطلاعات رجالی و سندی و اطلاعاتی چون تخریج و شبکه ارتباطی حدیث است.
مدیر این نرم‌افزار، با اشاره به اطلاعات داده‌کاوی و تحلیلی، بیان کرد: در این مجموعه یک حدیث با بیش از 400هزار حدیث مشابهت‌یابی شده است و حدیث هم متن، کل، جزء، مأخذیابی حدیث، احادیث مشابه لفظی، احادیث مشابه معنایی و احادیث هم باب، از دیگر قابلیت‌های ایجاد شده است. تخریج حدیث، ناظر به متن حدیث است و منظور از تخریج حدیث، مشابهت یابی بر اساس موارد یادشده است.
اطلاعات سندی 120 هزار حدیث
باشتنی، با بیان اینکه حدود 120 هزار حدیث دارای اطلاعات سندی است، ادامه داد: در بخش مقایسه منابع، 245 منبع با یکدیگر مقایسه شده است. مثلا می‌توان بین دو کتاب «تهذیب» و «کافی» مقایسه کرد یا احادیث کافی را با تمامی 244 منبع حدیثی دیگر مقایسه کنیم. در مقایسه صورت گرفته بین تهذیب و کافی 38درصد روایات، هم متن هستند. همچنین 97درصد احادیث کافی در وافی وجود دارد.
وی با اشاره به فهرست تخصصی، اظهار کرد: اسامی انبیاء و ملائکه، زمان‌ها، مکان‌ها، قبایل و مذاهب و ... در این بخش فهرست‌بندی شده است. همچنین تکمیل پرونده حدیث از جمله کارهای مستمر در این عرصه است.
انتهای پیام
